डा. गोविन्द केसी नेपालको स्वास्थ्य सेवा सुधारको अभियानका लागि एक लौह पुरुष हुन् । उनको समग्र जीवन स्वास्थ सेवामा नै समर्पित हुँदै आएको छ । यसो त स्वास्थ्य सेवामा समर्पित थुप्रै अरू  व्याक्तित्वहरू  पनि हुनुहुन्छ, तर पनि उहाँको जस्तो बहुआयामिक रूपमा पुरै स्वास्थ्य सेवामा नै समर्पित अरूलाई पाउन सकिन्न किनकि उहाँ आफ्नो व्याक्तिगत र पारिवारिक जीवनको कुनै परवाह नै नगरी; घर, सम्पत्ति, आफन्त कुनै कुराप्रति मोह नराखी निरन्तर चिकित्सा क्षेत्रमा तीन दशकभन्दा बढी सेवामा समर्पित हुँदै; देशको सबै जिल्ला घुम्दै, विकट विकट ठाउँमा पुगी सेवा प्रदान गर्दै आउनु भएको छ । आफ्नो  र  आफ्नानको कुनै स्वार्थ नराखी यति लामो समय जीवन दाउमा राखेर भोक तिर्खा खप्ने हिम्मत जो कोहीमा नहोला l 

देशभित्र मात्रै होइन, उहाँले बाहिरी अन्य देशहरू मा पनि गएर आफ्नो चिकित्सक सेवा प्रदान गर्दै आउनु भएको छ। याे भन्दा पनि बढी उहाँको विशिष्टता भनेको नेपालमा स्वास्थ्य सेवा सुधारको लागि सरकारसँग नै चुनौतीपूर्ण रूपमा सत्याग्रह मार्फत सङ्घर्ष  गर्दै आउनु भएको हामी सबैले देखेकै छौँ । यस पटकको उहाँको यो सत्याग्रह २१ औ पटक हो, र हालसम्म उहाँले २७०  भन्दा बढी दिन सत्याग्रहमा विताई सक्नु भएको छ ।

यसरी आम जनताको स्वास्थ्य जस्तो महत्वपूर्ण विषयमा निरन्तर सेवा प्रदान गर्दै र सुधारको लागि सरकारसँग संघर्ष पनि गर्दै आउनु भएको एक निष्ठावान व्याक्ती पछिल्लो समयमा, अझ विशेषगरि कैलालीको गेटामा बन्दै/सञ्चालन हुँदै गरेको अस्पतालको विषयमा उहाँले सुरू गर्नु भएको २१ औं सत्याग्रह र स्थानीय तथा राष्ट्रिय तहमा नै चलेको बहस, वा अन्योलता बारेमा केही तथ्यगत छलफल हुँदा राम्रो होला भन्ने मनसायले याे आलेख तयार गरेको छु ।

तपाईँ आफ्नो विवेकले के बुझ्नु हुन्छ, कति बुझ्नु हुन्छ; कसरी अर्थ्याउनु हुन्छ, आफैमा अर्को बहसको बिषय बन्ला, वा समयले नै त्यसको जवाफ देला । साथै मेरो विश्लेषण कति सही, कति गलत भन्ने पनि अन्ततः समयले नै बताउनेछ । तथापि, मैले जाने बुझ्ने सम्मको डा. गोविन्द केसीको सबल र दुर्बल  पक्षलाई तलको पंक्तिमा केलाउने प्रयास गरेको छु ।

डा. केसीले नेपालको चिकित्सा क्षेत्रमा पुर्याउनु भएको योगदानको बारेमा दोहोर्याई रहनु नपर्ला । किनभने उहाँको कतिवद्धता सबै प्रदेशमा एउटा सुविधा सम्पन्न स्वास्थ्य सेवा प्रदान गर्ने राज्यको अस्पताल बनाउने नै हो । यसै सोचकासाथा कर्णालीमा कर्णाली स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान अघि बढी रहेको छ, र सुदूर पश्चिम प्रदेशमा पनि कैलालीको गेटामा यो स्तरको काम अगाडि बढिरहेको छ जुन कुरा उहाँसँग सरकारले गरेको सम्झौतामा उल्लेख छ । यद्यपि हाल देखिएको विवाद मूल रूपमा समस्या नभएता पनि, केही वाह्या कारण र केही तथ्यगत बुझाईको कमीको कारणले हालै स्थानीय तथा अन्य जनतामा भ्रम पैदा भएको देखिन्छ , भने यसै अवस्थामा डा. केसीका विरोधीहरूले उहाँ विरुद्ध प्रहार गर्ने मौका पाएको अवस्था छ ।

यथार्थमा गेटामा विकास गरिएको संरचनालाई एउटा सुविधा सम्पन्न स्वास्थ्य केन्द्र बनाउनु नै हो, सबैको। फरक मात्र के भने डा. केसी आफूसँग सरकारले यस अघि गरेको सम्झौताको आधारमा स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान बनाओस भन्ने चाहनु कुनै गलत हो जस्तो लाग्दैन । फेरि पनि उहाँले जन भावना बुझेर भनी सक्नु भएको छ कि यसलाई शहिद दशरथ चन्द नाम राख्न सकिन्छ। रह्यो विवाद यसलाई विश्वविद्यालय वा प्रतिष्ठान बनाउने भन्ने । यसबारेमा पनि उहाँ स्थानीय जनता वा सरकार छलफल गर्न चाहानु हुन्छ, र उहाँ गेटामा पूर्णरूपले संचालित स्वास्थ्य सेवा उहाँसँग भएको सम्झौता अनुसार आगामी फागुन सम्म सुरू भएको देख्न चाहनु हुन्छ। उहाँको मेडिकल विश्वविद्यालय भन्दा प्रतिष्ठान बनाउने चाहना चाहिँ यो अस्पताल पनि पाटन वा विर अस्पताल जस्तै आफ्नै स्वायत्त रूपमा जाओस्, जहाँ राजनीतिक हस्तक्षेप नहोस्, भन्ने नै रहेछ ।

 जनताकै सेवाका लागि लड्दै, सबै सबै अबसर र मोह त्याग्दै, एक सत्याग्रहीको रूपमा निरन्तर समर्पित व्यक्तित्व कसरी जनभावना विपरीत जाना सक्नु हुन्छ ? तपाईं आफैं विना पूर्वाग्रही दृष्टिकोणले गम्भीर भएर सोच्नुहोस् त ! तर भएको के हो भने अत्यन्तै दुःखत कुरा उहाले स्थानीय जनतासंग कुरा गर्ने अवसर नै पाउनु भएन। उहाँले उपस्थित स्थानीयहरुलाई बसेर छलफल गरौं भन्दा उहाँहरू तयारै हुनु भएन; उहाको कुरै सुन्न चाहानु भएन  l  उल्टै आक्रोसित हुनु भयो । र त्यसपछि  उहाँले आफ्नो अनसनलाई धनगढीमा सार्नु भयो। विडम्बना त यस्तो छ कि भोलिपल्ट  बिहान ९:३० मा बोलाइएको पत्रकार सम्मेलनमा कुनै पत्रकार नै आएनन् l  के यस्तो पनि हुन सक्छ ? एउटा सत्याग्रहको आवाज नै बन्द गरिदिने ? हो, यस्तै भइरहेको छ यहाँ l  यसर्थ, यो न्यायिक आवाजलाई दवाइएको प्रत्यक्ष देखेंपछि म गीता ज्ञानको विद्यार्थी भएकाे हुँदा, यो अन्याय सहन नसकेर लेख्दै छु र न्यायको पक्षमा उभिएका सम्पूर्ण स्वाभिमानी नेपालीलाई सत्यको पहिचान गर्न, बोल्न र लेख्न आग्रह पनि गर्दछु । अब याे सही वा गलत के हो तपाईं आफै छुट्टयाउनु होला ।

हो, डा. केसीका केही कमजोरी पनि होलान्। जस्तै, उहाँले राज्यको आर्थिक अवस्था भन्दा माथिल्लो स्तरका माग राख्नु हुन्छ; आफ्नो कुरामा मात्रै हठ गर्नु हुन्छ; उहाँकै कारणले स्वास्थ्य व्यवस्थामा समस्या आयो, विद्यार्थी बाहिरिए, र यस्तै । वास्तवमा, यी जुन कुराहरू सुन्ने गरिन्छ, यसभित्रको यथार्थपरक छ । जस्तै, उहाँले चाहे जस्तो स्वास्थ्य सेवा राज्यले प्रदान गर्न नसक्ने होईन किनकि यहाँ देशको पुँजी बढी राजनितिमा र व्याक्तिगत सम्पन्नता मै प्रयोग भइरहेको छ । अनि अर्को धेरै सुनिन थालेको र कतिपय बाैद्धिक तप्काका व्याक्ती पनि भ्रममा परेको कुरा चाहिँ उहाँ कै आन्दोलनले थुप्रै विद्यार्थीहरू बिदेशिए भन्ने छ l तर यथार्थमा योे कसरी हुन सक्छ ? ! किनकि यसलाई व्यावस्थापन गर्ने जिम्मा त राज्यको नैं होइन र ? उहाँले स्वास्थ्य शिक्षा सेवादायक संस्थाहरुले स्तर र गुणस्तर सेवा दिउन्; विद्यार्थीहरू आर्थिक मारमा नपारुन् , भनेर सुधारको लागि गरेको काम र त्यसले पारेको सकारात्मक पक्षलाई भुलेर, सरकारको कमजोरीलाई बिर्सिंदै, केसीललाई दोष दिन मिल्ला र ? अब तपाईं आफै भन्नुस् ?

डा. हरिचन्द्र कमली सह- प्राध्यापक