कास्ट वाच नेटवर्कले सोमबार राजधानी काठमाडौँको भृकुटीमण्डपमा एक पत्रकार सम्मेलन गरी आफ्नो गतिविधि वर्तमान सरकारको सम्भावित रवैया र अन्य राजनीतिक विषयमा प्रकाश पार्यो l

कास्ट वाच नेटवर्कका केन्द्रीय संयोजक डा. मित्र परियारको सभापतित्वमा भएको कार्यक्रममा नेटवर्कको प्रेस विज्ञप्ति पार्वती भित्रीकोटीले वाचन गर्नु भएको थियो भने कार्यक्रम संचालन चेतन विकले गर्नु भएको थियो l 

विज्ञप्तिमा हालसालै विकसित राजनीतिक घटनाक्रमका सम्बन्धमा आफ्नो गम्भीर ध्यानाकर्षण भएको भन्दै दलितलाई मन्त्रीमण्डलमा वन्चित गरेको र होच्याएको तिरस्कृत गरेको हुँदा उक्त कदम सच्याएर दलितलाई सम्मानजनक स्थान सहित मन्त्रीमण्डलमा सहभागी गराउन माग गर्दै दलित मुद्दासँग सम्बन्धित आफ्ना चार बुँदे माग प्रस्तुत गरेको छ l आफ्ना मागमा सन्दर्भमा राज्य र सरकार सकारात्मक नभए आन्दोलनको धम्की पनि कास्ट वाच नेटवर्कले दिएको छ l

सो समारोहमा काठमाडौँ उपत्यका समितिका संयोजक जनक परियारले दलितको अवस्था र व्यवस्था परिवर्तन गर्न हामी मैदानमा छौं र पूर्व मेचीदेखि पश्चिम महाकालीसम्म उथलपुथल पार्दै दलितको अधिकार लिएर नै छाड्ने विचार व्यक्त गर्नु भयो l हाम्रै पालामा छुवाछुत अन्त्य गर्ने उदेश्य सिडब्ल्युएनको भएको विचार जनक परियारको थियो l 

डा. मित्र परियार 

हाम्रो आक्रोश पीडा,वेदना, छट्पटी र दु;ख पिर दुनियाँ सामु पुर्याई दिन आग्रह गर्दै हिन्दु तालिवानी विरुद्ध लडन हामी आएका हौँ l हाम्रो पीर, वेदना, आक्रोश सुनेर सत्तामा बस्ने ओलीलाई लाज लागोस् l माओवादीले हिजो केही दिएका हुन् तर आज हिजो दिएको खोस्ने प्रपन्चमा छन् l दलितले पाएको कनिका जति अधिकार पनि लुटिन्छ कि भनेर हामी चिन्तित छौं l

मन्त्री मण्डलमा दलित मन्त्री नियुक्त गरियोस् l राजाकै पालामा पनि एउटा टोकनको रूपमा दलितलाई मन्त्री बनाइन्थ्यो तर ओली देउवा र प्रचण्डले त्यो पनि बन्देज गरे l केन्द्रीय राज्य  सत्ताको चुलो चौकोमा  हामीलाई छिर्न दिइन्न भने गाउँ ठाउँको दलितको अवस्था कस्तो होला ? संविधान   संसोधन गर्दा हाम्रा हक खोस्ने काम गरियो भने हामी चुप लागेर बस्दैनौ l हामी आज भएको अधिकार समेत हाम्रो ठाउँमा नपुगेकोमा आक्रोशित छौं अझ पाएको खोस्ने काम गरियो भने हाम्रो आक्रोश आगो बनेर दन्किने छ हेप्ने र होच्याउने दलित अधिकार हनन गर्ने कुचेष्टा नगरियोस् भन्दै सरकार र नवगठित गठबन्धन दललाई खबरदारी गर्दै चेतावनी दिनु भयो l हामीलाई सहयोग गर्ने गैर दलितलाई पनि मिलाएर लानु पर्ने र भीमकान्त भागवत जस्ता दलितप्रति सद्भाव राख्नेहरूप्रति अलि नरम दृष्टि राख्न पनि दलित अभियन्ताहरूलाई आग्रह डा. मित्र परियारले सो कार्यक्रममा गर्नु भएको थियो l 

गोपाल किराँती

कार्यक्रममा पूर्व मन्त्री गोपाल किराँतीले दलितलाई विगतमा अन्याय गर्ने सवालमा, छोइछिटो गर्ने काममा  आफू र आफ्नो समुदाय पनि इतिहासको अपराधी भएको स्वीकार गर्दछु भन्दै इतिहासको अपराधबाट छुटकारा पाउन जीवन पर्यन्त दलितको हक अधिकार र मुक्तिको लागि लडिरहने प्रतिवद्धता व्यक्त गर्नु भयो l माओवादीले क्रान्ति त गर्यो दलित मुक्तिको कुरा पनि गर्यो तर त्यसको व्यवस्थापन सही ढङ्गले गर्न चुकेको बताउदै अब दलितले कार्यनीतिमा मन्त्री बनाऊ भन्ने र रणनीतिमा आफ्नो लागि आफै सरकार बनाउने गरी सङ्घर्ष गर्न आग्रह गर्दै त्यसको लागि सहकार्य गर्न आफू तयार रहेको उल्लेख गर्नु भयो l

 प्राडा महेन्द्र लावती 

कार्यक्रममा पहिचानवादी नेता प्राडा महेन्द्र लावतीले संविधानम समावेशी र समानुपातिक लेखिएको भए पनि कानुनमा उल्लेख भए पनि कार्यन्वयनको अवस्था भने विकराल छ जसको उदाहरण वर्तमान र निवर्तमान मन्त्री मण्डलमा दलितलाई गरिएको निषेध र अन्य समुदायलाई गरिएको उपेक्षा हो l आज पनि ५० प्रतिशत एउटा जाति र समुदायको हालीमुहाली चलेको देशमा देश नबनेको जिम्मा भ्रष्टाचार,अनाचारको जिम्मा खस आर्यले लिने कि नलिने ? अब पार्टीको पछि लाग्ने जनजाति र दलितको आँखा खुल्नु पर्ने हो l यी पार्टीहरूले परिवर्तन गर्न र सबै समुदायलाई समेटेर लैजान सक्तैनन् त्यसैले आफ्ना लागि आफै भनेर हामीले पहिचानवादी आन्दोलन सुरू गरेका छौं दलित र अन्य समुदायले पनि यस्तै गर्नु पर्छ l

इलाममा पहिचानवादी मिलेर गएको कारण उल्लेख्य मत पाएको दृष्टान्त पेश गर्दै सबै मिलेर जानुपर्ने उहाँको धारणा थियो l प्रतिनिधित्व माग्नुपर्छ l डा. मित्र परियारले सुरू गरेको जस्तो सामाजिक आन्दोलन सुरू गर्नु पर्छ l सामाजिक आन्दोलन मार्फत नीतिमा हस्तक्षेप गर्नुपर्छ l नीतिमा हस्तक्षेप गर्दै साधन स्रोतको वितरण र प्राप्तिको लागि सामाजिक आन्दोलन जरुरी छ किनभने कानुन र नियम बनाएर मात्र हुँदैन सामाजिक आन्दोलन र दवाबले त्यसलाई प्रभावकारी बनाउँछ l 

डा. निर्मल विश्वकर्मा 

कार्यक्रममा पूर्व राजदूत डा. निर्मल विश्वकर्माले दलितलाई मन्त्री मण्डलमा निषेध गरेको दु:ख मात्र होइन अब हुने संविधान संसोधनमा अहिले पाएको अधिकार समेत खोसिने खतरा औल्याउनु भयो l यो देशको २० लाख दलित निर्वाचनमा भोट हाल्छ,झन्डै १५ लाख दलितको भोट कम्युनिस्ट पार्टीको पक्षमा खस्छ तर कम्युनिष्ट पार्टीको सरकार हुँदा नै दलितको प्रतिनिधित्व गराउन सरकार पछाडि हट्छ र कतिपय अधिकार र व्यवस्था कटौती पनि कम्युनिस्ट पार्टीको सरकार हुँदा भएको छ l

संविधान संसोधन गर्दा थ्रेसहोल्ड बढाएर उत्पीडित र उपेक्षितको पार्टी खोलेर अगाडि जाने सङ्घर्ष र शक्तिलाई निषेध गर्ने योजनमा सरकार रहेको आभास भएको छ l यदि संविधान संसोधन हुन्छ भन्ने हाम्रो प्रस्ताव र विकल्प अनुसार हुनुपर्छ l कम्युनिस्ट पार्टीका नेता हुन् कि पुजारी हुन् छुट्याउन गाह्रो भएको भन्दै डा. विश्वकर्माले उत्पीडित समुदायको राजनीतिक चेत बढाएर सशक्तीकरणगर्दै आफ्नै राजनीतिक शक्ति निर्माण गरेर जानु पर्ने कुरामा जोड दिनु भयो l दलितको प्रतिनिधित्व सुनिश्चित गर्न भारतीय निर्वाचन मोडेल र स्थानीय तहमा रोटेसनको  आधारमा प्रतिनिधित्व गराउने बारे सोच्नु पर्छ l जनसंख्याको आधारमा पूर्ण समानुपातिक निर्वाचन प्रणाली पनि अर्को विकल्प हो l तसर्थ मुख्य कुरा राजनीतिक शक्ति निर्माण हो l जसको लागि अभियान गरेर मोर्चा बनाएर जानुपर्छ l सामुदायिक समाजवाद वैचारिकी बनाउन सकिन्छ भने एकता र सङ्घर्षको नीति अवलम्बन गरेर मित्र शक्तिलाई साथमा लिएर जान सकिन्छ l अब दास र बालीघरे राजनीति गरेर हुँदैन आफ्नो शक्ति बनाएर अगाडि जाने प्रस्ताव पूर्व राजदूत विश्वकर्माको थियो l 

डा. चेतबहादुर परियार 

नेपालको संविधानको धारा ४० अन्तर्गत जे उल्लेख गरिए पनि दलितलाई नियतवस मन्त्री मण्डलमा समावेश नगराएको कुराले दलित समुदायलाई मनोवैज्ञानिक प्रेसर बढेको छ l दलित समुदायको जनसंख्या पनि विविध कारण षड्यन्त्र आदिले एकिन जनसंख्या देखिएको छैन देशको जनसंख्याको २० देखि २५ प्रतिशत दलितको जनसंख्या भएको कारण सोही प्रतिशतको आधारमा राज्यसँग हिस्सा खोज्नु पर्ने र चक्रिय प्रणाली अन्तर्गत चुनाव हुनुपर्ने भन्दै जननिर्वाचित (प्रत्यक्ष ) राष्ट्रपति या प्रधानमन्त्री हुने व्यवस्थामा जान संविधान संसोधन आवश्यक रहेको तर्क गर्नु भयो l

हाम्रो जस्तो देशको लागि यति धेरै सांसद र मन्त्री पनि अनावश्यक रहेको परियारको दाबी थियो l आरक्षण चार हजार वर्षदेखि गरेको शोषण दमन र उत्पीडको हिसाब र क्षतिपूर्ति हो l   अहिलेसम्म गरिएको अपमान, छुवाछुत, अन्याय र मनोवैज्ञानिक त्रासको क्षतिपूर्ति आरक्षण हो तसर्थ यो केही समय रहनु पर्छ l खस आर्यले हामीलाई आफ्नो दाजुभाइ स्वीकार गर्नुपर्छ त्यस्तै काठमाडौँका नेवार समुदाय र तराई बासीले आफ्ना ठाउँका  दलितलाई आफ्नो स्वीकार गरेर जानुपर्छ l यतिबेला राज्य कमजोर भएको छ यही बेला एकजुट भएर आफ्नो हक र अधिकार लिन लाग्नु पर्ने कुरामा डा. चेत परियारको आग्रह थियो l संविधान परिवर्तनशील डकुमेन्ट भएकोले यसमा संसोधन आवश्यक छ तर त्यो अग्रगमनको लागि हुनुपर्छ अन्यथा स्वीकार गर्न सकिन्न l एक्सन ओरेन्टेड सामाजिक आन्दोलन आजको खाँचो रहेको र त्यसमा लाग्न परियारको विशेष आग्रह थियो l 

जीवन मङ्गोल 

५० प्रतिशत भाग एक्लै खाँदा जातिवाद नहुने तर हामीले जनसंख्याको अनुपातमा राज्यमा हिस्सा खोज्दा जातिवाद हुने भन्दै जीवन मंगोलले जातिवादीहरू सत्तासीनहरू हुन भन्दै हामी दोस्रो दर्जाको नागरिक होइनौ र सबै बराबर गर्न हामी राजनीतिमा आएका हौ भन्नु भयो l दलित झन् तेस्रो दर्जाको नागरिक मानिन्छ त्यसैले साबि एकै दर्जाको बन्न अधिकार र साधन स्रोतको बाँडफाँड बराबर गर्न दलित र जनजातिको एकता आवश्यक रहेको तर्क जीवन मङ्गोलले गर्नु भयो l 

दलमर्दन कामी

संयुक्त नागरिक पार्टीका अध्यक्ष दलमर्दन कामीले राज्य र सरकार दलितप्रति निर्मम भएकोले हामी सङ्घर्ष गरेर रगत बगाएर भए पनि हाम्रो अधिकार स्थापित गर्न प्रतिवद्ध छौं भन्दै आन्दोलनबाट अधिकार प्राप्त गरिछाड्ने अठोट व्यक्त गर्नु भएको थियो l 

प्रदीप घताल

जसपा नेता प्रदीप घताल हाम्रा केही मान्छे छन् संसदमा र राज्य संयन्त्रमा तर यति प्रयाप्त छैन l हामी भएको यहाँका अभिजात वर्गलाई पचेको छैन र रोक्ने छेक्ने षड्यन्त्र गरिरहेका छन् l दुई ठुला पार्टीको अप्रत्याशित  मिलनले हामीलाई आशंका उब्जाएको छ l

दलितको आफ्नो जनमत छ अब कास्ट वाच नेटवर्क भारतमा भीम आर्मी पुगे झैँ पुग्नु पर्छ र अन्यायीलाई कानुनको कठघरामा उभ्याउनु पर्छ l सम्झौताहीन सङ्घर्ष आजको आवश्यकता हो परिस्थति त्यसतर्फ उन्मुख छ हामीलाई छेक्ने रोक्ने विरूद्ध डटेर सङ्घर्ष गरौ जसपा नेता घतालको आव्हान थियो l 

कास्ट वाच नेटवर्कले जारी गरेको प्रेस वक्तव्य :