काठमाडौं : लामो रस्साकस्सी सत्ता नै आज हो कि भोलि भन्ने जस्तो परिस्थिति बिच प्राडा विश्वनाथ पौडेल नेपाल राष्ट्र बैंकको १८औं गभर्नर नियुक्त भएका छन् । मंगलबार बसेको मन्त्रिपरिषद् बैठकले पौडेलको नियुक्ति गरेसँगै करिब डेढ महिनादेखि रिक्त रहेको गभर्नर पदस्थापन भएको छ l 

 अर्थमन्त्री विष्णुप्रसाद पौडेल, निवर्तमान गभर्नर महाप्रसाद अधिकारी र अर्थविद् डा. पोषराज पाण्डेको सिफारिस समितिले गभर्नरका लागि ३ जनाको नाम मन्त्रिपरिषदमा पेस गरेको थियो । जसमा पहिलो नम्बरमा डा पौडेल, दोस्रोमा कामु गभर्नर डा. निलम तिम्सिना ढुंगाना र तेस्रोमा पूर्वसचिव दिनेश भट्टराई थिए । तीमध्येबाट मन्त्रिपरिषद्ले प्रा.डा पौडेललाई नियुक्ति गर्ने निर्णय गरेको बैठकपछि सञ्चारमन्त्री पृथ्वीसुब्बा गुरुङले जानकारी दिएका हुन् । 

प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली र कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवाबीच पौडेललाई गभर्नर नियुक्त गर्ने सहमति जुटेपछि प्रक्रिया अघि बढाइएको थियो  । मंगलबार बिहान ओली र देउवाबीच यसबारे सहमति बनेपछि निर्णयको ढोका खुलेर गभर्नर बनाइएको हो l   १७औं गभर्नर महाप्रसाद अधिकारीको ५ वर्षे कार्यकाल चैत २४ गते सकिएको थियो । त्यसयता निलम ढुंगानाले कायम मुकायमको जिम्मेवारी सम्मालेकी थिइन् ।

 
अधिकारीको कार्यकाल सकिएपछि गभर्नर आफ्नो भागमा र आफ्नो मान्छे राख्न कांग्रेस–एमाले दुवैले  भगिरथ प्रयत्न गरेका थिए l अन्ततः बाजी कांग्रेसले मार्यो र  प्रधानमन्त्री ओली कांग्रेसलाई गभर्नर दिन राजी भएका थिए । जेठ १५ गते बजेट सार्वजनिक हुने मिति नजिकिँदै गर्दा अर्थमन्त्री पौडेलले छिटो गभर्नर नियुक्तिमा जोडबल गरेका थिए । प्रधानमन्त्री ओलीदेखि कांग्रेस सभापति देउवालाई छिटो गभर्नर नियुक्तिका लागि निर्णयमा पुग्न अर्थमन्त्रीले पटक–पटक आग्रह गर्दै आएका थिए । तथापि ओलीले यो प्रक्रियालाई लम्ब्याएर नै राखेका थिए l 

 प्रधानमन्त्री केपी ओलीले आफूले राष्ट्रपति, मुख्यसचिव, प्रधानन्यायाधीशलगायतमा महिला नेतृत्व ल्याएको भन्दै गभर्नरमा पनि कामु गभर्नर डा. निलम तिम्सिना ढुंगानालाई अघि ल्याउन खोजेका थिए । तर, भागबन्डाका कारण कांग्रेस यसमा सहमत भएन । 

यसपछि कांग्रेसले राष्ट्र बैंकका कार्यकारी निर्देशक डा.गुणाकर भट्टलाई गभर्नरमा अगाडि बढाउन खोज्यो । यसपछि डा.भट्टले राजीनामा दिएर बाहिरिन खोजे तर उनको राजीनामालाई कामु गभर्नर तिम्सिनाले स्वीकृत गरिनन् । अन्ततः सिफारिस समिति सदस्यमा प्रवेश गरेका डा. पौडेल गभर्नर बन्न सफल भए । 

नेपाल राष्ट्र बैंक ऐनअनुसार गभर्नरको नियुक्ति नेपाल सरकार, मन्त्रिपरिषद्ले तोकेबमोजिम गठन भएको सिफारिस समितिको सिफारिसको आधारमा गभर्नरको नियुक्ति गर्ने व्यवस्था छ । सोहीअनुसार राष्ट्र बैंकको नयाँ गभर्नर नियुक्तिका लागि सिफारिस समिति गठन गर्न सरकारले अर्थ मन्त्रालयलाई फागुन २१ गते स्वीकृति दिएको थियो ।  

अर्थमन्त्री पौडेलको संयोजकत्वमा पूर्वगभर्नरबाट विजयनाथ भट्टराई र विज्ञबाट प्राडा. विश्व पौडेललाई राखेर सिफारिस समिति गठन गरियो । त्यसबाट पौडेलले राजीनामा दिएपछि रिक्त स्थानमा निवर्तमान गभर्नर अधिकारीलाई समावेश गरियो । यसपछि फेरि कांग्रेसले सिफारिस गरेको प्राडा. पौडेललाई गभर्नरमा अघि सार्ने देखिएपछि उनले पनि सिफारिस समितिबाट राजीनामा दिए । उक्त स्थानमा अर्थविद् डा. पोषराज पाण्डेलाई सदस्य बनाइयो । तर, यसबीच गभर्नर बन्ने लाइनमा रहेका डा.पौडेलविरुद्ध सर्वोच्च अदालतमा रिटसमेत पेस भयो । उनको नियुक्तिमा नेपाल राष्ट्र बैंक ऐन, २०५८ को प्रतिकूल हुने दाबीसहित रिट निवेदन पेस भयो । 

सर्वोच्चले जेठ ६ गते त्यसलाई दरपिठ गरिदियो । त्यसविरुद्ध परेको रिटमा मंगलबारै सर्वोच्चले दरपिठ सदर गरिदियो । जसका कारण पौडेलको नियुक्ति सहज बन्यो  र पौडेलको पासा पल्टियो l 

को हुन् विश्वनाथ पौडेल ?
ख्यातिप्राप्त अर्थविद अर्थविद्को सूचीमा पर्छन् डा. पौडेल । विशेष गरेर वित्त नीतिमा उनको राम्रो दख्खल छ । उनले अमेरिकाको युनिभर्सिटी अफ क्यालिफोर्निया, बर्कलेबाट कृषि तथा प्राकृतिक स्रोत अर्थशास्त्रमा विद्यावारिधि गरेका छन् । 

उनलाई अर्थतन्त्र, समाज र इतिहासका अध्येता मानिन्छ । उनले बेला–बेला विभिन्न सञ्चारमाध्यममा अर्थशास्त्र तथा इतिहाससम्बन्धी लेखहरू प्रकाशितसमेत गर्दै आए । उनी सन् २०१२ देखि २०१३ सम्म सानिमा बैंकको निर्देशक थिए । त्यसपछि सन् २०१२ डिसेम्बरदेखि २०१५ जनवरीसम्म विश्व बैंकको कन्सलट्यान्ट भए । यससँगै, सन् २०१८ फेब्रुअरीदेखि २०२० अप्रिलसम्म अन्तर्राष्ट्रिय श्रम संगठनको नेपालस्थित कार्यालयमा आर्थिक सल्लाहकार भए । मिलेनियम च्यालेन्ज कर्पोरेशनको नेपालस्थित कार्यालयमा पनि अर्थशास्त्रीको रूपमा कार्य गरे । मिलेनियम च्यालेन्ज कर्पोरेशनको ड्राफ्ट नेपालको तर्फबाट मैले नै लेखेको हुँ पौडेलले सार्वजनिक रूपमा भन्दै आएका थिए l 

उनले युलेन्स स्कुलमा गस्ट २०१९ देखि जुलाई २०२१ सम्म बोर्ड अफ ट्रस्टीका रूपमा काम गरेका थिए । उनी पीएचडी गरेर फर्किएपछि काठमाडौं विश्वविद्यालयमा प्राध्यापन सुरु गरे । एसिस्टेनट प्रोेफेसर हुँदै भिजिटिङ एसोसिएट प्रोफेसर भए । उनले काठमाडौं विश्वविद्यालय (केयू) मा करिब ९ वर्ष ३ महिना प्राध्यापन गरे । 

पछिल्लो १ वर्ष ११ महिनादेखि केयूमा प्रोफेसरका रूपमा कार्यरत थिए । यसबाहेक उनले नेपाल उद्योग परिसंघमा थिंकट्यांक स्थापना गरी प्रमुख आर्थिक सल्लाहकारको भूमिकासमेत निर्वाह गरे । उनी नेपाल इकोनोमिक्स ओलम्पियाडको अध्यक्षसमेत भएका थिए । शोध र लेखनमा  पौडेलको योगदान उल्लेखनीय छ । उनले American Journal of Agricultural Economics, Applied Economic Perspectives and Policy, Natural Resources Modeling, Applied Economic Letters लगायतका अन्तर्राष्ट्रिय जर्नलहरूमा लेख प्रकाशन गरेका छन्। नेपाली मिडिया तथा बहसमा पनि उनी नियमित रूपमा आर्थिक विषयमा धारणा राख्ने सक्रिय अर्थशास्त्रीका रूपमा चिनिन्छन् । अन्तर्राष्ट्रिय एक्पोजर हुन् पौडेल l 

पौडेल २०७८ साउन १२ गते राष्ट्रिय योजना आयोगमा उपाध्यक्ष नियुक्त भएका थिए । आयोगमा उनी करिब १ वर्ष १४ महिना मात्रै रहे । राजीनामा दिएर उनी नेपाली कांग्रेसबाट  चितवन क्षेत्र नम्बर १ बाट चुनावमा प्रतिस्पर्धा गरे l  उक्त चुनावमा डा. पौडेल तेस्रो भएका थिए l उनलाई रास्शाव्लीपाका हरि ढकालले पराजित गरेका हुन्न l  चुनावमा पराजित भए पनि शालीन र सौम्य  व्यक्तिको रूपमा डा. विश्वको चर्चा राजनीतिक वृत्तमा गरेको पाइन्छ l उनको बौद्धिक क्षमता र विषय विज्ञता बारे खासै प्रश्न उठेको देखिन्न l 

स्मरणीय : गभर्नर खोज्ने समितिको सदस्य पौडेल आफै गभर्नर बनेको विषयलाई केटी माग्न गएको लमी केटी मन परेपछि आफै बेहुलो बनेको व्यङ्ग्य पनि सार्वजनिक रूपमा आएको छ l